فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 4، زمستان 97 ، شماره پی در پی 42

روشهای تلفیق عبارتها و اشعار عربی با متن فارسی در تاریخ جهانگشا و نفثه المصدور

صفحه (121 - 141)
مهسا رضایی(نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : پاییز 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : پاییز 96

چکیده
کتابهای نفثه المصدور شهاب الدین زیدری و تاریخ جهانگشای عطاملک جوینی از آثارتاریخی- ادبی ارزشمند قرن هفتم هجری قمری هستند. نویسندگان این دو اثر با شگردهای مختلفی از اشعار و عبارات عربی در لابلای نثر فارسی استفاده کرده اند. در این پژوهش ارتباط لفظی و معنوی عبارات عربی با نثر فارسی مورد بررسی قرار گرفت و اینکه عبارات عربی چه جایگاهی در کلام داشته و با چه شیوه ای با متن فارسی تلفیق یافته است؟ نتایج پژوهش به خوبی نمایان ساخت که عبارات عربی در دو کتاب نفثه المصدور و تاریخ جهانگشا از سویی میتوانند ارتباطی لفظی با متن فارسی برقرار کنند که این ارتباط به دوشکل نمایان است: نخست آنکه عبارات و اشعار عربی به عنوان قسمتی از کلام در جمله، جایگاه نحوی چون نهاد،مفعول،مسند،مضافٌ الیه،قید ، متمم و شبه جمله اخذ میکنند و دوم اینکه از حیث بلاغی با یکی از مقوله های بلاغت مانند: تشبیه، تمثیل،کنایه، ایهام،ایجاز ،مناظره و... جلوه گری میکنند و از سوی دیگر تضمینهای عربی به خوبی توانسته اند ارتباطی معنایی با نثر فارسی به روشهای مختلفی چون تتمیم،تأکید، تنظیر ،توصیف،ملخّص و حلّ معانی برقرار کنند.

کلمات کلیدی
نفثه المصدور , تاریخ جهانگشا , درج , تضمین , ارتباط لفظی , ارتباط معنوی

• بیان و معانی، شمیسا، سیروس (1378)، ،چاپ چهارم، تهران: اتنشارات فردوسی
• تاریخ ادبیات ایران ج2،صفا، ذبیح الله(1374)2،چاپ دهم،تهران:انتشارات فردوسی
• جمله و تحوّل آن در زبان فارسی، فرشیدورد، خسرو((1378)، چاپ دوم،تهران: انتشارات امیرکبیر
• دستور زبان فارسی ،خیامپور،عبدالرسول (1388)،چاپ چهاردهم، تبریز: انتشارات ستوده
• دستور مفصّل امروز،فرشیدورد،خسرو، (1388)،چاپ سوم،تهران: انتشارات سخن
• سبک شناسی تاریخ تطور نثر فارسی،ج3بهار، محمد تقی(1376)، ، چاپ نهم، تهران: انتشارات مجید
• سبک شناسی نثر ، شمیسا،سیروس،(1387)، چاپ دوازدهم تهران: نشر میترا
• سبک شناسی نثر،غلامرضایی،محمد(1394)،چاپ اول،تهران: انتشارات سمت
• شرح مشکلات تاریخ جهانگشا،خاتمی،احمد(1380)،چاپ دوم،تهران:انتشارات پایا
• فن نثر در ادب پارسی خطیبی ،حسین (1386) ،چاپ سوم ،تهران: انتشارات زوّار
• فنون بلاغت و صناعات ادبی ،همایی، جلال الدین (1379) ،چاپ هفدهم ،تهران: نشر هما
• قرآن کریم،ترجمۀ بهاء الدین خرمشاهی(1384)،چاپ پنجم،تهران: انتشارات دوستان
• معالم البلاغه ،رجایی، محمد خلیل(1392)، ، چاپ چهاردهم،شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز
• معانی و بیان، تجلیل، جلیل (1369) ، چاپ چهارم، تهران : مرکز نشر دانشگاهی
• معانی و بیان، علوی مقدم،محمدرضا اشرف زاده(1379)، چاپ دوم، تهران :موسسه سمت
• نفثه المصدور ،زیدری، شهاب الدین( 1385) ، تصحیح وتوضیح دکتر حسن یزدگردی، چاپ دوم، تهران : انتشارات توس
• « نگاهی تازه به تضمین و تطوّر تاریخی آن در آثار بلاغی عربی و فارسی»، رحمانی، هما(1395)، فصلنامه ادبیات تطبیقی، سال هشتم، شماره پانزده،161-137
• " "